Beoogd effect cultuur- en erfgoednota 2016-2019: De cultuurhistorisch waardevolle, bovenlokale landschappelijke en archeologische structuren zijn bekend, veiliggesteld en dragen bij aan ruimtelijke kwaliteit.

Ons streven is dat de cultuurhistorisch waardevolle, bovenlokale landschappelijke en archeologische structuren er zo goed bij staan dat ze herkenbaar en ‘leesbaar’ zijn, en bijdragen aan ruimtelijke kwaliteit. Daarbij maken we gebruik van het ruimtelijk beleid en van handreikingen als de Cultuurhistorische Atlas (CHAT). Net als in de voorgaande jaren focusten we op het agrarisch cultuurlandschap, de historische buitenplaatszones, het militair erfgoed en de zones met belangrijke archeologische vindplaatsen.  We hebben bijgedragen aan het opstellen van cultuurhistorische waardekaarten in zes gemeenten, waarbij het aansluiten op de CHAT een subsidievoorwaarde is.

Een enquête in 2017 onder gemeenteambtenaren cultuurhistorie en ruimtelijke ordening wees uit dat de gebruiksvriendelijkheid van de digitale cultuurhistorische atlas (CHAT) als onvoldoende werd ervaren. Het afgelopen jaar is gewerkt aan een nieuwe en snellere website, die makkelijker is in het gebruik en beter van beeld. Er zijn nieuwe data toegevoegd, waaronder de gegevens uit de onderzoeken naar erfgoed uit de Koude Oorlog. Daarnaast is de CHAT ook publieksvriendelijker gemaakt, om ook een in cultuurhistorie geïnteresseerd publiek te bedienen. Op 20 september 2018 is de nieuwe website gepresenteerd op het symposium ‘Cultuurhistorie op de kaart’, in het kader van het Europees Jaar van het Cultureel erfgoed. Daar zijn ook enkele voorbeelden gepresenteerd van op de CHAT gebaseerde toepassingen voor een breder publiek, zoals de website ‘Utrecht in vogelvlucht’ waarop een collectie bijzondere luchtfoto’s wordt ontsloten. Daaraan ten grondslag lag een crowd sourcing actie, waarin mensen werden opgeroepen mee te helpen bij het beschrijven van de foto’s. Dat was een overweldigend succes, hetgeen eens te meer de potentie van de CHAT voor mooie publiekstoepassingen onderstreepte.

In het kader van de uitbreiding van de Cultuurhistorische Atlas van de Provincie Utrecht (CHAT) is opdracht gegeven tot het onderzoeken van de historische verkeersinfrastructuur, zowel waterwegen als landwegen. Deze uitbreiding kan rekenen op veel positieve respons van andere provinciale beleidsterreinen en van externe partners als de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Het aanleggen en onderhouden van verkeersinfrastructuur is een provinciale taak bij uitstek en cultuurhistorische waarden kunnen daarbij een inspiratiebron zijn. Wegen en vaarwegen zijn het visitekaartje van de provincie. Voor de komende periode zal de aandacht met name gericht zijn op de Wegh der Weegen (N237), de Via Regia (N225) en de Route Imperiale nr. 2 (N402). Mijlpalen waren het door de provincie georganiseerde symposium ‘Europese routes – Weg van Utrecht’ op 31 mei 2018, in het kader van het Europees jaar van het Cultureel Erfgoed, en de publicatie van het boek Over historische wegen van de hand van provinciaal historicus Roland Blijdenstijn.

In 2018 is een enquête uitgevoerd onder gemeentemedewerkers cultuurhistorie door het Steunpunt Archeologie en Monumenten Utrecht. De resultaten zijn gepresenteerd op 18 oktober 2018 in de Monitor Erfgoedbeleid Utrechtse Gemeenten (MEBUG) met een Wegwijzer met aanbevelingen per gemeente. Op basis van de MEBUG is nagegaan of voldoende kennis aanwezig is en wat gemeenten nog kunnen verbeteren. Tweederde van de gemeentemedewerkers cultuurhistorie heeft onvoldoende kennis van het beleidsterrein, en gemeenten hebben daar ook te weinig capaciteit voor vrijgemaakt. Met name het opstellen van nieuwe omgevingsvisies zal naar verwachting inzet vragen waarvoor ze vaak onvoldoende zijn geëquipeerd.

Het nominatiedossier voor de status van UNESCO werelderfgoed voor de ‘Hollandse Waterlinies’ - zoals NHW en SvA samen genoemd worden - is in oktober 2018 vastgesteld door alle betrokken provincies (Noord-Holland, Utrecht, Gelderland en Noord-Brabant). De Ministerraad heeft in december 2018 haar akkoord gegeven op de indiening bij UNESCO (in januari 2019). Het besluit van UNESCO wordt op zijn vroegst na de zomer van 2020 verwacht. Dit is een jaar later dan bij het opstellen van de cultuur- en erfgoednota was verwacht. Door een afwijzing van grensaanpassingen bij het bestaande Werelderfgoed SvA, is een jaar vertraging opgelopen omdat beide dossiers samengevoegd dienden te worden. Het vaststellen van de begrenzing van de Hollandse Waterlinies was geen gemakkelijke opgave, met name door de schurende belangen van woningbouw en mobiliteit. Ten aanzien van de beoogde werking van de Omgevingswet is in juni 2018 door de vier colleges van Gedeputeerde Staten besloten de unieke waarde van het werelderfgoed op een uniforme manier te borgen door de teksten in de omgevingsvisie en verordening te harmoniseren