6.2.4 | Monumenten in stand houden en beheren |
Beoogd effect cultuur- en erfgoednota 2016-2019: De Utrechtse (rijks)monumenten staan er zo goed bij dat ze hun deel van het verhaal van Utrecht kunnen blijven vertellen. De Utrechtse Erfgoedmonitor is een continu proces, maar eens in de vier jaar wordt de tussenstand gepubliceerd. Voor het eerst gebeurde dat in 2014, en in 2018 opnieuw. Zo worden trends zichtbaar en worden de gegevens ook relevant voor beleidsontwikkeling. Op 15 november 2018 is de tweede Utrechtse Erfgoedmonitor gepresenteerd op een bijeenkomst in Villa Jongerius. Kort samengevat zijn er meer objecten in goede en redelijke staat, circa 80% en circa 20 % valt in de categorieën matig en slecht. De doelstelling uit de cultuur- en erfgoednota is daarmee behaald: tussen 2014 en 2018 minstens 25% afname van het aantal historische buitenplaatsen (de prioritaire categorie van het Fonds Erfgoedparels) in slechte of matige staat, en minstens 15% afname in de overige categorieën. Er zijn grote stappen gezet in restauratie bij verdedigingswerken, historische buitenplaatsen, kerkelijk en industrieel erfgoed. De totale restauratie-opgave is afgenomen met 16 miljoen euro. De onderhoudsbehoefte is echter gelijk gebleven en betreft € 222 miljoen. De totale monumentenportefeuille is gegroeid met 4,7% door toevoeging van eerder niet afzonderlijk geregistreerde Rijksmonumenten, en dat is de belangrijkste reden dat de totale onderhoudsbehoefte niet verder is gedaald. In het stedelijk gebied staan de rijksmonumenten er beter voor dan in het landelijk gebied en er zijn ook verschillen per gemeente waar te nemen. Een van de voorwaarden voor het ontvangen van subsidie uit het Fonds Erfgoedparels is dat de eigenaar minimaal tienmaal per jaar het monument openstelt voor publiek. Wij hebben in het najaar van 2018 onderzoek laten doen naar het publieksbereik van de monumenten die in de jaren vanaf 2012 een provinciale restauratiesubsidie ontvingen. Dit leverde de volgende conclusies op: eigenaren zijn positief, want publieksbereik zorgt voor meer bekendheid en is een mooi marketinginstrument. Het publieksbereik is toegenomen - meer monumenten zijn na de restauratie opengesteld – en de restauratie heeft ook geleid tot meer aandacht van geïnteresseerden. Buitenplaatsen en kerken zijn het vaakst opengesteld en organiseren de meeste activiteiten, zoals rondleidingen, schoolbezoek en concerten. Monumenten zonder vaste activiteiten verzorgen doorgaans wel rondleidingen. Een kanttekening was het gebrek aan vrijwilligers bij openstellingen. In IPO-verband hebben we met succes bij het Rijk aangekaart dat de huidige restauratiemiddelen niet toereikend zijn voor de grote opgaven die zich aandienen. Het Rijk is daarom een pilot gestart door het vrijmaken van 8 miljoen euro extra voor de Domtoren in Utrecht en de Eusebiuskerk in Arnhem. Deze middelen zijn toegevoegd aan het Provinciefonds. Voor de restauratie van de Domtoren kwam 4 miljoen euro beschikbaar en conform de bestuurlijke afspraken heeft de provincie dat bedrag gematcht, zodat in totaal 8 miljoen euro beschikbaar kwam. De beschikking zal uitgaan in 2019. De door het Rijk ingezette lijn om meer budget vrij te maken voor de restauratie van grote monumenten is voor de periode 2018–2021 doorgezet in de beleidsbrief Erfgoed telt. We zijn in 2018 gestart met een pilot verbeteren energieverbruik bij 6 rijksbeschermde kerken. Op basis van door een deskundig bureau uitgevoerde energiescans zijn de kerkbestuurders uitgenodigd om een subsidieaanvraag in te dienen voor duurzaamheidsmaatregelen aan het kerkgebouw. In de loop van dit traject bleek dat de kerkeigenaren problemen hebben met het aangaan van grootschalige duurzaamheidsmaatregelen, zoals voorzetramen en dakisolatie, omdat deze maatregelen, zelfs met subsidie, pas op de lange termijn financieel rendabel zijn. Omdat uit de energiescans bleek dat er veel energiebesparing te behalen valt uit relatief simpele, kleinere maatregelen, is het accent van de pilot op de quick wins komen te liggen. De eerste resultaten van deze pilot zijn gepresenteerd op 15 november 2018 op het provinciale Utrechtse symposium over Duurzaam Erfgoed. In 2019 zal de pilot afgerond worden. Voor de pilot is via de VJN 2018 € 600.000 gereserveerd. Omdat de kerkbesturen afzien van grote investeringen in energiebesparing, zal dit bedrag (deels) ingezet worden voor het subsidiëren van quick-wins. Het restant zal terugvloeien in de Reserve Monumentenzorg. Van het Fonds Erfgoedparels zijn in 2018 de volgende projecten gehonoreerd: Buitenplaats Doornveld Doorn | |
